James Webb Young diye bir adam varmış; 1800’lerin sonunda doğmuş, geçtiğimiz yüzyıl Amerika’da yaşayıp reklâmcılık yapmış. Reklâmcılar benden daha iyi bilir, ama epey meşhur birisiymiş James Webb Young.
Bu James Webb Young’ın çok güzel bir kitabı var; orijinal adı A Technique for Producing Ideas, Türkçe adı İyi Fikir Bulma Tekniği. MediaCat’ten, cidden berbat bir kapak tasarımıyla yayınlanan bu kitabı okuyalı belki 5 yıl olmuştur ama hala aklımdan çıkmadı, cidden iyi bir kitaptı. (Kime verdim, kim benden çaldı bilmiyorum ama kitap şu an kitaplığımda yok. Tekrar alayım ben bunu.)
Kitaptan ufak tefek notlar
Kitap yalnızca 5 adımlı yöntemin anlatımından ibaret değil; içerisinde başka değerli önermeler de mevcut. 4 tanesini paylaşmak istedim.
“Fikir bulmak, önemli bir uğraştır.” Fikirlerin önemsiz olduğu önemli bir alan biliyor musunuz? Ben bilmiyorum. Reklâmcılık bunlardan yalnızca birisi ama bizzat benim içinde bulunduğum yazılım sektörü, onun dışında genel anlamda yayıncılık, bilim, sanat, spor, siyaset, felsefe derken fikirlerin önemli olmadığı bir yer yok dünyada. Ve bu yüzden dünyanın en saygın insanları da, kendi fikirlerini üretenler veya önemli fikirleri uygulamaya koyanlar arasından çıkar.
“Fikir, aniden ortaya çıkan bir şey değildir; belli süreçler sonucunda oluşturulur.” Kitabın ana fikri sayılan bu cümle, birazdan geleceğim 5 adımlı yöntemin de bir özeti sayılır. İlham perisini unutmak, “Evreka!” diye bağırıp sokakta çıplak koşmak falan… bunlar boş işler. (Zaten ilham perisi de çalışmadan değil çalışırken gelir; Arşimet de kaldırma kuvvetini birden keşfetmemiştir.) Fikir dediğin çabayla bulunur ve fikir bulma süreci edilgen değil, etken bir süreçtir.
“Bir fikir, eski unsurların yeni kombinasyonlarından başka bir şey değildir.” Bu cümleyi yorumlamayacağım, onun yerine cümleyi tekrar tekrar okuyup düşünmenizi önereceğim. Bu cümle, fikir bularak geçimini sağlayan insanların her an gözlerinin önünde bulundurması gereken bir cümle.
“Zihnin bağlantı kurma alışkanlığı, fikir üretiminde büyük öneme sahiptir.” Bu önerme, bir önceki alıntıyla birlikte değerlendirildiğinde daha iyi anlaşılıyor. Bir fikir üretirken her zaman için farklı unsurları kombine ederiz ve zihnin alakasız şeyleri birbirine bağlayabilmesi, çok iyi fikirlerin üretimini tetikleyebilir.
İyi fikir bulmanın 5 adımı
Gelelim kitabın en önemli kısmına, yazıyı yazma sebebime, fikir bulma sürecinin 5 adımına…
1. Materyal topla
James abi kitapta “ham materyal”den bahsediyor. Alakalı veya alakasız her türlü unsur fikri geliştirmemize yardımcı olabilir. Dolayısıyla ilk adımda her türlü unsuru hayatına kabul edip, mümkünse “konfor alanı” dışına da çıkıp, toplayabildiğimiz kadar ham materyal toplayacağız.
Bir ressam bu adımda yolculuğa çıkar. Bir yazılımcı bu adımda internette dolaşır. Bir şair bu adımda kitap okur. Bir bilim insanı bu adımda hamama gider. Bir reklâmcı bu adımda film izler. Örnekler çoğaltılabilir.
2. Materyali işle ve sindir
Materyalin üzerinde bilinçli ve aktif olarak çalışacağız. Elimize geçen ham materyali “ham” olmaktan çıkartıp, yoğurarak bir şekle sokmak, çiğnemek, sindirmek, özetle o materyal için yorulmak ikinci adımın özünü oluşturuyor.
Bir ressam bu adımda eskizlerini çizer. Bir yazılımcı bu adımda saçma ve mantıklı onlarca deneme yapar. Bir şair bu adımda kelimelerle saatlerce oynar. Bir bilim insanı bu adımda hesap yapar. Bir reklâmcı bu adımda hem eskiz çizer, hem kelimelerle saatlerce oynar. Örnekler çoğaltılabilir.
3. Materyali demle
Her şeyi aklımızdan çıkarıp “pasif çalışmaya” başlıyoruz. Bilincimizi rahat bırakıyoruz ki, bilinçaltımız fikri şekillendirsin.
Bir ressam bu adımda hayatına devam eder. Bir yazılımcı bu adımda hayatına devam eder. Bir şair bu adımda hayatına devam eder. Bir bilim insanı bu adımda hayatına devam eder. Bir reklâmcı bu adımda hayatına devam eder. Örnekler çoğaltılamaz, herkes hayatına devam eder.
4. Fikir gelsin!
Hah, ilham perisi bu adımda devreye giriyor ve bu adımda “Evreka!” diye bağırıp soyunuyoruz. Soyundunuz mu? Evden çıkmadan evvel aklınıza düşen fikirleri not etmeyi unutmayın. Zihninize ne kadar güvenirseniz güvenin, not edilmeyen fikirler bir şekilde uçar, gider. Yaşayan bilir, yaşamayan da yaşamamak için not alsın bi’ zahmet.
5. Fikri şekillendir
Fikir çıktı mı? Çıktı. Sergilenmeye veya uygulanmaya hazır mı? Değil. Önce patronunuza, eşinize, annenize, arkadaşlarınıza, kobaylarınıza bu fikri açmanız gerekiyor. Deney yapılması gerekiyorsa yapılır, fikir hakkında fikir alınması gerekiyorsa alınır. Fikrin şekillenmesi önemli olduğu için, henüz “şekilsiz” sayılan fikre gelecek geri bildirimlerden de gücenmemeli.
Sonuç
Siyasetçilere (siyasetçilerin hiç okumadığı) mektuplar yazıp gönderen Hulusi amcanın, Doğan Kitap’a o gülünç şiirlerini bir şekilde kabul ettirmeyi başarıp alay konusu olan Sıla’nın ve Vatan Partisi’nin (kimsenin hatırlamadığı) reklamlarını yapan insanların ortak noktası nedir? Şudur: Hiçbiri fikir üretmenin ciddi bir iş olduğunu idrak edememiştir. Fikir bulmak anlık bir olay değil, bir süreçtir. Bu süreci dikkatlice takip etmek, sürecin adımlarını dikkatlice uygulamak bizi iyi fikirlere ulaştırır. Bunları reddedenlere Sıla’nın şiir kitabından bir şiir hediye edeyim, öyle bitireyim.
bana bak
biz senle bunları aşcaz mı
kara görüncek mi
açıktan oraya yüzcez mi
bu bir cinayet değil ki
bu bir intihar
çekmişim tetiği
sürmüşüm ağzıma
çek çek hadi korkak
bi daha ağzına alcan mı
Yahu sen almışsın ağzına, sen çekmişsin tetiği, ben niye ağzıma alıp çekiyorum? AYRICA NEYİ AĞZIMIZA ALIP ÇEKİYORUZ BE?
